2. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE ISPARTA

 1876- 30 Mayıs) tarihinde, sabah horozlarının öttüğü erken saatlerde; Sultan Abdülaziz Osmanlı tahtından indirilip hapse atılır. Aynı gün, V. Sultan Murat Osmanlı Padişahı olur.

Saray'dan gelen telgraflarla durumu öğrenen Isparta sancağında üç gün üç gece şenlik yapılması kararlaştırılır. Şimdi yerinde Özel İdare, Sağlık İl Müdürlüğü, eski Konak kahvesinin arkasında bulunan Derbentler Meydanı şenlik alanı seçilir. On davulzuma çifti meydanda davullar çalmaya başlarlar. Kavaklı camii merkez olmak üzere mevlitler okutulur. Rum ve Ermeni kiliselerinden de yeni padişah için dua törenleri yapılır. Demirkoprü çayırlığında, et kazanlarında etler, pilavlar kaynamaya, helva kazanlarında da, pekmez helvaları karıştırılır. Fakir fukaranın midesinin bayram etmesi sağlanır.

Isparta Ermenilerinden Kupa Osman lakaplı Guparyan Ağa ve ekibi Isparta Derbentler meydanında eğlenceleri izleyen çocuk, kadın kızlara çeyiz eşyaları dağıtılır. Bez keseler içinde, kuru üzüm, nohut, keçiboynuzu, kiraz kurusundan oluşan bir karışım çerez dağıtılır.

Koçlar tokuşturulur, horozlar dövüştürülür. Birinci gelen hayvan sahiplerine sancak bütçesinden ödüller verilir.

Isparta Ermenilerinden müzisyenler topluluğu, Isparta meydanında ilahi, Anadolu ezgileri çalarlar... Ermeni Karpuzcuyan ve Kılioğlu oyun grupları meydan oyunlarıyla Ispartalılara güzel dakikalar yaşatırlar.

Ispartalı Rum tüccarlar, bez keseler içinde yeni padişah eğlencelerini izleyen çocuk, kadın ve kızlara bütçelerine destek amacıyla birer gramlık altın paralar dağıtırlar. Bu dağıtım, badem içi, kuru üzüm, nohut, ceviz içinden oluşan çerezler içinde verilir. Isparta Ermenilerinden Topik (lokma) tatlıcısı Mahsum Ağa ve Ekibi, kazanlarla lokma tatlısı ikram ederler...

Isparta Ticaret ve Tarım Birliğinin koordinesinde, Ispartalı Müslüman, Rum ve Ermeni temsilcilerinden meydan gelen bir heyet; özürlü, yatalak, yaşlı ve hastalara ziyaretlerde bulunulur.

Şimdiki Isparta Orduevinin bulunduğu bölgedeki hapishaneden çok sayıda mahkûm affedilerek salıverilir. Ispartalılarda bir umut ve geleceğe yönelik beklentiler, bu konudaki umutlar dillendirilmeye başlanır.

Yeni padişahın Isparta gençleri için halı ve bez atölyeleri açtırtacağı söylentileri Isparta sokaklarında konuşulan günün konularıdır. Eğlencelerin neşesi bitmeden üç ay sonra, (31. Ağustos. 1876) da V. Sultan Murat tahtan indirilir. Yerine; II. Abdülhamid' in tahta çıkar.

1895 yılında II. Abdülhamit'in emri ile konargöçer halkın yaşaması için Kara Keçeli Aşireti Yörüklerinden bir grup Isparta havalesine yerleştirilir.

II. Abdülhamid Han Padişah olur olmaz kucağında Rumeli isyanlarını bulur. Osmanlı sarayının söz verdiği 100 çift yeni tür olan aşı koyun ve inekler Ispartalı yetiştiricilere verilmez.

Rumeli ayaklanmasının genişleyerek savaş halini alması, harp malzeme ve ihtiyaçlarının tedarikine başlanması, Isparta halkını yeniden sıkıntılara ve umutsuzluklara sürükledi.

Nedense Isparta Halkı, Abdülhamid adının uğursuz olduğuna inanır. I. Abdülhamid zamanında Kırım'ın elden çıkmasını, en kötü şartlarla Barış yapılmasını örnek göstererek, Isparta sokaklarında; II. Abdülhamid döneminde de Rumeli'nin elden gideceği yolunda Isparta falcılarının yorumlan konuşulur.

Isparta’dan, Balkan Savaşı nedeniyle yeniden dörde yıllığına asker alınmaya başlanır. Isparta askeri kışlasının , boşaltılması gerektiğinden hükümet daireleri Rüştiye Mektebine, Rüştiye mektebi de Hatiboğlu Medresesine kaldırılır. Bu kışlada kısa eğitim verilerek Balkanlara gönderilirler. Çok sayıda gencin askere alınmasıyla Isparta da; 17-25 yaşlarında delikanlı gençler pek kalmaz.,.

Bu sırada, Isparta çayına gelen müthiş bir sel, Tabakhane yönünden taşarak; Demirkoprü civarı, Tabakhane, Feyzullah, İskender (Aksu caddesi) ve Germiyan mahalleleri sular altında kalır. Birçok insan ve hayvan boğularak ölür. Kışlaya yerleştirilmiş askerler ve jandarmalar yardıma koşmasaydı, insan kaybı (ölü sayısı) yüzün altında kalır.

Sel gündüz olduğundan, atlılar su içinde kalanların çoğunu kurtarırlar. Bu Jandarma erlerine her er için 4000, her atlı er için de, 5000 kuruş olmak üzere bağışta bulundular. Durumu duyan II. Abdülhamid Han, durumu Öğrenir. Bir Başsağlığı ferman-büteni ve bir miktar da alın para gönderir.

Isparta halkıyla sıcak bir barışık yaşamak için de yolların tamiri, can kaybı olan ailelere yardım amacıyla saltanatlık bütçesinden sayılmak üzere 300 altın para Isparta-Afşar Kasabası Beyi, Bozbeyoğlu Rüstem Ağa, Isparta Valisi (mutasarrıfı) Hasan Tahsin paşaya teslim eder.

Belgesel Araştırma: Bayram AYGÜN-2012-Isparta